ظهور و بروز طیف های گسترده و متنوع با اندیشه های متقابل در حوزه مدعیان مهدویت، آموزه مهدویت و مهدی باوری را، که عامل انسجام بخش ملل و فرق اسلامی و حتی سایر ادیان الاهی انگاشته می شد، به صورت نوعی مسئله و آسیب دینی و مذهبی در آورده است؛ چه اینکه فقدان مفهوم شناسی دقیق مهدویت در عرصه های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اخلاقی، عرفانی و کلامی، و همچنین تفکیک نکردن در معانی لغوی و اصطلاحیِ مهدویت و تعیین مص...

ظهور و بروز طیف‌های گسترده و متنوع با اندیشه‌های متقابل در حوزه مدعیان مهدویت، آموزه مهدویت و مهدی‌باوری را، که عامل انسجام‌بخش ملل و فرق اسلامی و حتی سایر ادیان الاهی انگاشته می‌شد، به صورت نوعی مسئله و آسیب دینی و مذهبی در آورده است؛ چه اینکه فقدان مفهوم‌شناسی دقیق مهدویت در عرصه‌های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی، اخلاقی، عرفانی و کلامی، و همچنین تفکیک‌نکردن در معانی لغوی و اصطلاحیِ مهدویت و تعیین مص...

پشتوانه اعتقاد شیعیان به امامت، احادیث متواتری است که در کتاب های معتبر حدیثی شیعه جای گرفته است. برخی با استناد به مخالفت عده‏ای از نزدیکان امامان _ علیهم السلام _ نتیجه گرفته اند که احادیث امامت، سال ها پس از حضور پیامبر _ صلی الله علیه و آله _ و امامان _ علیهم السلام _ ، توسط محدثان شیعی ساخته شده است. نگارنده در این نوشتار کوشیده است، ابتدا گزارش های مخالفت عده ای از خاندان و یاران ائمه _ ...

عدل و عدالت گمشده ی انسان خاکی،از بدو زندگی بر روی زمین بوده است و به عبارت دیگر از دیرباز همه ی انسان ها در آرزوی عدالت عمومی و آسایش و رفاه فراگیر و سعادت و خوشبختی بوده اند و آن را آرزو می کرده اند. در این میان انسان های پاک و وارسته ای که خود مظهر عدالت و درستی بودند،از سوی خداوند عالم به پیامبری برگزیده شدند و به میان مردم آمدند تا به این آرزوی دیرینه ی بشریت که برپایی عدل و عدالت اجتماعی ...

فرقة اسماعیلیه در نیمه دوم قرن دوم هجری، براساس اعتقاد به امامت اسماعیل، فرزند امام جعفر صادق(ع)، شکل گرفت. اسماعیلیان در خصوص مهدویت عقاید خاصی مطرح کردند؛ اسماعیل، نخستین کسی بود که آنان به عنوان مهدی موعود و امام هفتم معرفی کردند؛ هر چند اکثریت اسماعیلیان به مهدویت محمد بن اسماعیل معتقد شدند و او را امام هفتم و پایان دهنده دور ششم دانستند. به طرف داران این اعتقاد «قرمطی» اطلاق شد. قرمطیان در...

اندیشه مهدویت از مفاهیم مؤثر قرآنی، روایی، کلامی، سیاسی و از ارکان تاریخ اسلام است که در فرهنگ و تمدن اسلامی و بحران فراگیر و مستمر جهان اسلام، جایگاه ویژه ای داشته است. موعودگرایی در غرب اسلامی که سرزمین هم­زیستی ملل منتظر الظهور است ریشه سنتی دارد. نخستین تجربه پیدایش دولت براساس مهدویت در غرب اسلامی روی داد. گزارش تاریخی از چهارده قرن مهدویت و بررسی مبانی نظری آن، مدعیان مهدویت و دولت­های کل...

قصص قرآن از دیرباز مورد توجه مفسران، محدثان و دانشمندان علوم قرآنی بوده و از ابعاد گوناگون پژوهش‏های متنوعی با رویکردهای تاریخی، جغرافیایی، زیبایی شناسی و اعجاز بیانی در این موضوع سامان یافته است. لیکن بعد کلامی آن به ویژه در مسائل کلامی امامت و مهدویت کمتر مورد توجه قرار گرفته است. لذا این نوشتار در صدد است تا بن ‏مایه‏‏‏های کلامی مهدویت در قصص قرآن را مورد بررسی و تبیین قرار دهد. بررسی ها نشا...

مهدویت بیشتر به عنوان آموزه ای شیعی در فرهنگ اسلامی ـ ایرانی، نقش و جایگاه مهمی دارد. در این مقاله، پس از مروری گذرا بر مفهوم موعودگرایی در ادیان ابراهیمی، جایگاه مهدویت در تصوف سده های نخستین (قرون دوم تا پنجم) را بررسی کرده ایم. در ادامه، مهدویت در سده های ششم و هفتم (نیمه اول) تاریخ تصوف (دوره ظهور مهدویت در تصوف) و آن گاه در قرون هفتم (نیمه دوم)، هشتم و نهم (آغاز جریان نزدیکی بیشتر تصوف و ت...

مهدویت بیشتر به عنوان آموزه‌ای شیعی در فرهنگ اسلامی ـ ایرانی، نقش و جایگاه مهمی دارد. در این مقاله، پس از مروری گذرا بر مفهوم موعودگرایی در ادیان ابراهیمی، جایگاه مهدویت در تصوف سده‌های نخستین (قرون دوم تا پنجم) را بررسی کرده‌ایم. در ادامه، مهدویت در سده‌های ششم و هفتم (نیمه اول) تاریخ تصوف (دوره ظهور مهدویت در تصوف) و آن‌گاه در قرون هفتم (نیمه دوم)، هشتم و نهم (آغاز جریان نزدیکی بیشتر تصوف و ت...

از قرن نهم، فضای استعاری و آرمانی مناسبی برای باز تولید گفتمان مهدویت به عنوان رکن اصلی تشیع فراهم شد. این گفتمان از طریق خرده‌گفتمان‌های گوناگون، موفق شد حاکمیت مستقر گفتمان تسنن را به حاشیه راند و با هِژمونیک شدن و سلطه حکومت صفویه در قالب مهدویت غالیانه با دال مرکزی سلطنت و با دال‌ها و نشان‌‌های مختلف تشکیل شود. هم‌زمان با شکل‌گیری این گفتمان، فقهای شیعه، گفتمان مهدویت امامیه را با دال مرکزی ...